Síðmiðaldir

Fólkið og sagan

Jarðskjálftar

Suðurlandsjarðskjálftar hafa riðið yfir landsvæðið einu sinni til tvisvar á öld. Þeir ollu margoft tjóni og jafnvel mannslátum.
Á 18. öld voru jarðhræringarnar mjög harðar og gengu þrisvar yfir.
Nokkrum sinnum ollu eldstöðvar á borð við Heklu, Kötlu og Lakagíga öskufalli í héraðinu en ekki þó þannig að byggðin yrði fyrir umtalsverðu tjóni, nema 1693.

Samgöngur

Samgöngur af svæðinu til annarra landshluta voru erfiðar vegna Hvítár í vestri og Þjórsár í austri.
Nokkur vöð, t.d. Hagavað og Nautavað, voru notuð og farið yfir þau á hestum en bátar voru mun öruggari.
Þekktastar voru ferjan við Þrándarholt og ferjan suður við Sandhóla en hana notaði fólk úr Rangárþingi þegar það hélt til aðalverslunarstaðarins, Eyrarbakka.
Engir vegir voru lagðir á þessu árum í nútíma skilningi en varðaðar reiðleiðir og götur tengdu héruð.
Sprengisandsleið lá milli hérðasins og Norðurlands en smám saman notuðu hann æ færri ferðalangar og blær ókunnra öræfa lagðist yfir hálendið.
Sagt var að útilegumenn ættu þar heima og raunar hélt Fjalla-Eyvindur um tíma til í Múlum við Hofsjökul.

Gegn konungsveldinu

Rituð samþykkt, gegn yfirgangi danska konungsveldisins, var samþykkt að Áshildarmýri 1496 og send til Kaupmannahafnar.
Það gerðu efnaðir bændur á Suðurlandi og þykir hún merkur liður í sjálfstæðisbaráttu Íslendinga.

Ófriður á Íslandi

Á Sturlungaöld, 13. öldinni, þegar innanlandsófriður og merkileg ritstörf einnkenndu meðal annars mannlíf á Íslandi segir fremur fátt af fólki í Skeiða- og Gnúpverjahreppi sem voru á áhrifasvæði Haukdæla.
Þeir deildu við Oddaverja og lét Gissur Þorvaldsson drepa síðasta Oddaverjann Þórð Andrésson í ferð þeirra í Þrándarholti en eftir Þórði er höfð fræg setning: “Mínar eru sorgirnar þungar sem blý”.

Byggð

Í Skeiða- og Gnúpverjahreppi var blómleg byggð fram eftir miðöldum.
Bæjum hafði þó fækkað nyrst á landsvæðinu þar eð Hekla og aukið áfok höfðu valdið þar tjóni.

Lifað af landinu

Á fyrstu öldum konungsveldisins, eftir 1262, gekk mannlífið sinn vanagang; landbúnaður varð þó mun erfiðari en áður vegna kólnandi veðurfars.
Hlutur sauðfjár jókst í landbúnaði og þurftu bændur að smala afar stórt landsvæði, alla leið inn að Hofsjökli, og þótti það þungt yfirferðar.
Í nánd við Þjórsárver voru stundaðar gæsaveiðar.
Hér má sjá "gæsarétt" þar sem ófleygum fuglunum var smalað saman og þeim slátrað.
Líkt og fyrr voru menn sendir af bæjum til verstöðva við suðurströndina.